این روزها "اقتصاد مقاومتی" که از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان راهبرد مهم رویارویی ایران با فشار تحریمهای غرب معرفی شده ،در بسیاری از محافل اقتصادی و سیاسی مورد توجه قرار گرفته است. اما به نظر می رسد برخی جریانها و گروهها می کوشند منطبق بر منافع و سوگیریهای خاص خود تعریفی دیگرگونه از این مفهوم ارائه کنند. ما در این نوشتار در پی آنیم که به رفع برخی از این سوتفاهم ها درباره اقتصاد مقاومتی بپردازیم:
برخی سیاسیون و برنامه ریزان بر این باورند که در شرایط تحریم و فشار اقتصادی بهتر است دولت تصدی مسائل اقتصادی و بنگاههای مهم را بر عهده داشته باشد. بر مبنای این تحلیل شرایط خاص کشور ایجاب می کند ،مصلحتا یک ارگان، نهاد و .... راسا وارد فعالیتهای اقتصادی و مدیریت بنگاههای تولیدی و تجاری شود. در قانون اساسی ما هر سه بخش دولتی ، تعاونی و خصوصی به رسمیت شناخته شده اند و می بایست برمبنای سیاستهای اجرایی اصل ٤٤ قانون اساسی بسیاری از تصدی گری ها به مردم واگذار شود. برای ایجاد مقاومت موثر نیاز به خلاقیتها، مشارکت و کنش های فعالانه تمام فعالان اقتصادی و شهروندان وجود دارد. لذا برای مقاومت موثرتر نه تنها نباید اقتصاد را منحصر به دولت و بخش عمومی کرد، بلکه می بایست با فراهم آوردن مشارکت عمومی زمینه بسط کنش جمعی را فراهم آورد. در همین زمینه رهبر معظم انقلاب می فرمایند:
"اقتصاد مقاومتى الزاماتى دارد. مردمى كردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. این سیاستهاى اصل 44 كه اعلام شد، میتواند یك تحول به وجود بیاورد؛ و این كار باید انجام بگیرد. البته كارهائى انجام گرفته و تلاشهاى بیشترى باید بشود. بخش خصوصى را باید توانمند كرد؛ هم به فعالیت اقتصادى تشویق بشوند، هم سیستم بانكى كشور، دستگاههاى دولتى كشور و دستگاههائى كه میتوانند كمك كنند - مثل قوهى مقننه و قوهى قضائیه - كمك كنند كه مردم وارد میدان اقتصاد شوند".
برای ایجاد مقاومت موثر نیاز به خلاقیتها، مشارکت و کنش های فعالانه تمام فعالان اقتصادی و شهروندان وجود دارد. لذا برای مقاومت موثرتر نه تنها نباید اقتصاد را منحصر به دولت و بخش عمومی کرد، بلکه می بایست با فراهم آوردن مشارکت عمومی زمینه بسط کنش جمعی را فراهم آورد
برخی از دست اندرکاران و مجریان گمان می کنند که به علت این که کشور در شرایط خاص اقتصادی قرار گرفته است و این شرایط ویژه اقتضائات خود را دارد، می توان به اهداف و برنامه های بالادستی مانند سند چشم انداز و یا برنامه ٥ ساله توسعه بی اعتنایی کرد. این گونه بی اعتنایی ها و نگاههای کوتاه مدت نوعی تصمیم گیری های کوتاه مدت و شتابزده را به وجود می آورد. تصمیم گیری های ناگهانی، متضاد و شتابزده نه تنها مفید برای ایجاد مقاومت موثر نیست بلکه زمینه های فساد اقتصادی، رانتخواری و فرار سرمایه ها را از مسیر مولد و سالم فراهم می آورد.
تصمیم گیری های ناگهانی، متضاد و شتابزده نه تنها مفید برای ایجاد مقاومت موثر نیست بلکه زمینه های فساد اقتصادی، رانتخواری و فرار سرمایه ها را از مسیر مولد و سالم فراهم می آورد.
تغییرات پی درپی در حوزه های سیاستهای مالی و ارزی و سیاستهای مربوط به صادرات و واردات با توجیه شرایط ویژه اقتصادی یکی ازمهم ترین مسائل آسیب زا در حوزه اقتصاد مقاومتی است. در همین را این فرمایش رهبر معظم انقلاب را می توان تفسیر کرد:
"حركت بر اساس برنامه، یكى از كارهاى اساسى است. تصمیمهاى خلقالساعه و تغییر مقررات، جزو ضربههائى است كه به «اقتصاد مقاومتى» وارد میشود و به مقاومت ملت ضربه میزند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاستهاى اقتصادى كشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغییرهاى بىمورد شود."
یکی از تصاویر رایج درباره اقتصاد مقاومتی ، بازگشت کوپنها و سیستم جیره بندی کالاهای اساسی در نظام توزیع می باشد. نظام کوپنی در شرایط جنگ تحمیلی برقرار شد، بر پایه پذیرش کمبود برخی کالاهای اساسی در کشور و لزوم تنظیم بازار و قیمت ها درشرایط جنگی شکل گرفت . اگرچه این نظام تا حدی درز زمینه توزیع کالا موفق بود اما تبعات اقتصادی چون احتکار، دلال بازی و ... را ایجاد کرد. اما در مدل اقتصاد مقاومتی صرفا حوزه توزیع کالا مد نظر نبوده و مقاومت می بایست از حوزه تولید کالا آغاز شود. به نظر می رسد افزایش بهره وری در نیروی کار ، انرژی و مواد اولیه به همراه استفاده از ابتکار و خلاقیت می تواند زمینه افزایش تولید ملی و داخلی را فراهم سازد. در این معنا کارآفرینی ایجاد اشتغال مولد و تولید کالای داخلی با قیمت کمتر و کیفیت بیشتر ارکان اقتصاد مقاومتی را ایجاد می کند. در همین زمینه رهبر معظم انقلاب می فرمایند:
ما باید یك اقتصاد مقاومتىِ واقعى در كشور به وجود بیاوریم. امروز كارآفرینى معناش این است.
در مدل اقتصاد مقاومتی صرفا حوزه توزیع کالا مد نظر نبوده و مقاومت می بایست از حوزه تولید کالا آغاز شود.
همچنین در راستای افزایش تولید بر مبنای اقتصاد مقاومتی می بایست از خلاقیتها و ابتکارات استفاده کرد. خلاقیتهایی که حوزه تولید را دگرگون کرده و با دانش روز و ابتکار زمینه هر چه بیشتر تولید داخلی را فراهم آورد. رهبر فرزانه انقلاب در این راستا می فرمایند:
نظر من یكى از بخشهاى مهمى كه میتواند این اقتصاد مقاومتى را پایدار كند، همین كار شماست؛ همین شركتهاى دانشبنیان است؛ این یكى از بهترین مظاهر و یكى از مۆثرترین مۆلفههاى اقتصاد مقاومتى است؛ این را باید دنبال كرد.
بر این اساس اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی دولتی، غیر شفاف، کوتاه مدت و بسته نیست و چنین دیدی نسبت به اقتصاد مقاومتی در واقع نقض غرض است. در مقابل به نظر می رسد منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی مدنظر رهبر انقلاب یک اقتصاد تولیدی، فعال و پویا با مشارکت بخش خصوصی است . اقتصاد مقاومتی را نمی توان راهبردی منفعل و بسته دید بلکه این اقتصاد به دنبال تحول آفرینی در حوزه تولید ملی است و این مقاومت، تلاش برای رفع موانع تولید ملی و کوشش در جهت نیل به عدالت و پیشرفت تعریف میشود.
یوسف قاضی زاده
بخش اقتصاد تبیان
نظرات شما عزیزان: